Faydalı İşsizlik Hakkı

"Günümüzün toplumunda bir patron tarafından emredilmiş olmadığı sürece hiçbir çaba üretken sayılmıyor ve ekonomistler de bir şirketin, gönüllü kuruluşun ya da çalışma kampının kontrolü altında olmayan insanların nasıl olup da gayet işe yarar olabildiklerini açıklamakta güçlük çekiyorlar. Bir iş yalnızca standartlara uygun şekilde belgelenmiş olan bir ihtiyacı karşıladığına hükmedecek bir profesyonel kurum tarafından planlandığı, takip edildiği ve kontrol altında tutulduğu sürece üretken, saygın ve yurttaşlara layık bir iş olabiliyor.

Gelişmiş bir sanayi toplumunda işsizliği özerk ve faydalı çalışma hali olarak değerlendirmek, hatta hayal etmek imkansızlaşıyor. Toplumun altyapısı öylesine bir şekilde düzenlenmiş ki üretim araçlarına erişmenin tek yolu ücretli işler ve devlet devreye girdikçe kullanım değeri üretiminin üzerindeki bu meta üretim tekeli daha da baskıcı oluyor."

İlk baskısı 1978'de yapılan bu kitabında İvan İllich, endüstrileşmenin gelişimiyle birlikte yosulluğun ve yoksullaşmanın nasıl modern biçimlere büründüğüne dikkat çekiyor. Üretkenlik anlayışının kapitalist ilişkiler bağlamına hapsoluşu, ücretli emeğin normlaşması ve en temel hayati ihtiyaçların bile ancak diplomalı ve sertifikalı meslek erbaplarının tekeline girme süreci kitapta çarpıcı ve ufuk açıcı sosyolojik tespitlerle anlatılıyor.

Kitabın ludozofik boyutuna gelince, iş güç ve hayat gailesi karşısında oyunun ne ve nasıl olabileceğini, nasıl bir politik güç barındırdığını düşünmeye başlarken, İllich'in mesleklere, çalışmaya ve en önemlisi işsizliğe dair keskin analiz ve gözlemleri zenginleştirici bir zemin oluşturuyor.

İllich'in bu önemli eserinin Türkçesinin Deniz Keskin çevirisiyle, İşsizlik Hakkı olarak yayınlandığını hatırlatalım. Ayrıca Bianet'te yer alan şu kısa tanıtım yazısına da göz atabilirsiniz.